R. F. HOEFSLOOT
“het grootste kunstwerk
ben jij als mens
een kunstwerk dat je zelf maakt
en in wezen al oorspronkelijk bent
het is er voor jou,
geef jezelf de ruimte
om er echt van te genieten”
Wat is beeldende kunsttherapie?
Beeldende therapie is een non-verbale vorm van psychotherapie waarbij kunstmaterialen en creatieve werkvormen zoals tekenen, boetseren, schilderen, enz,…worden ingezet als vorm van communicatie en expressie. De nadruk ligt meer op doen en ervaren en minder op praten.
Kunst kan je innerlijk sterk beroeren en kan helpen om emoties te uiten, trauma’s te verwerken en je persoonlijke identiteit te verkennen. Met behulp van verschillende materialen, zoals papier, potlood, verf, hout en klei breng je jouw gedachten, ideeën, problemen, maar ook jouw behoeften en gevoelens in beeld. Door de ervaringen die je hierbij opdoet, werk je aan bewustwording, verwerf je nieuwe inzichten en mogelijkheden en doorbreek je vaste patronen. Je krijgt meer grip op problemen en leert er anders mee om te gaan.
Zorgen voor de ziel door kunst
Kunstzinnige therapie (nu vaktherapie) is de overkoepelende naam voor verschillende non-verbale, ervaringsgerichte therapieën: beeldende therapie, dramatherapie, muziektherapie en danstherapie. Niet praten, maar doen en ervaren staan centraal.
Sinds het begin der tijden heeft de mens kunst gebruikt om te communiceren en zich uit te drukken. Deze alternatieve geneeswijze gaat terug tot de oudheid en werd ingezet om kwetsuren van lichaam en ziel te genezen.
In sommige gevallen ligt de nadruk van de therapie op het oplossen van het probleem, in andere gevallen ligt de nadruk meer op de acceptatie ervan of op het beperken van de gevolgen van een bepaalde aandoening.
Wat zijn de voordelen?
Beeldende kunsttherapie werkt in de diepte en gaat in op de diepere gevoelslagen waar jij (of jouw zoon of dochter) in jouw leven op vastloopt. Het o.a. kan ingezet worden voor het herstellen van verstoorde evenwichten door stress, burn-out, angst, depressiviteit, bij bepaalde levensvragen, ziekte (bv kanker), verdriet (ook trauma- en rouwverwerking), gedragsmoeilijkheden en om meer vertrouwen te vinden in relaties. Het maken van kunst kan al therapeutisch zijn op zich, omdat het een uitlaatklep biedt voor het uitdrukken van emoties en helpt om een gevoel van zelfvertrouwen en eigenwaarde op te bouwen.
Wanneer je je kunstwerken beter leert te begrijpen, krijg je ook inzicht in je mentale gezondheid. Enkele van de belangrijkste voordelen zijn: vermindering van stress, angst, depressie, bevordering van ontspanning en algeheel welzijn. Kunstzinnige therapie kan echt een krachtig middel zijn om de ziel te genezen. Door creativiteit te introduceren in een veranderingsproces kies je voor een duurzame aanpak en een verankering van de transformatie. Je emotionele welzijn verbetert en je leert te vertrouwen op je innerlijke kracht waardoor je ook beter in staat bent om eventuele andere problematische situaties aan te pakken.
Wanneer wordt kunsttherapie toegepast?
Bij verstoring in het lichamelijke of psychische evenwicht, ondersteunt kunsttherapie actief het genezingsproces. Tijdens dit proces wordt de gehele mens aangesproken om balans te creëren tussen:
– d e n k e n (voorstellen,
– v o e l e n (beleven)
– w i l l e n (uitvoeren, handelen)
Door de beeldende technieken die worden aangereikt, kom je steeds dichter bij de bron van jouw creativiteit en worden bepaalde krachten in jezelf gewekt en getriggerd, waardoor het zelfgenezend vermogen sterker wordt. Hierdoor komen er innerlijk mentale en fysieke processen in beweging die het genezingsproces in werking stellen. Het is geen kant-en-klaar recept maar het helpt jou om jouw levensverhaal te herschrijven en vorm te geven door in te pikken waar het verhaal vast liep.
Voor wie is kunsttherapie geschikt?
Beeldende therapie is geschikt voor kinderen, jongeren en volwassenen. Deze therapievorm is voor iedereen toegankelijk die hulp nodig heeft bij het herstellen van het gezonde lichamelijke, emotionele, mentale en/of spirituele evenwicht. Net zoals ‘ziek worden’ bij iedereen anders verloopt, geldt hetzelfde voor het genezingsproces.
Kunsttherapie is geschikt voor kinderen die nog te jong zijn om er goed over te praten, of voor mensen waarbij gesproken communicatie niet makkelijk gaat. Maar het kan ook zijn dat het probleem te veelomvattend of beladen voor je is om er over te praten. Misschien kan je wel goed over je gevoelens vertellen maar heb je, net als ik, in andere behandelingen gemerkt dat het praten jou niet voldoende verder helpt omdat je aan je gevoelens voorbij gaat. Een beeld of een verhaal roept vaak meer op dan woorden kunnen doen.
Moet je ervaring hebben met creatieve technieken?
Tijdens het creatieve proces wordt gebruikt gemaakt van verschillende materialen en kunsttechnieken. Therapeutisch schilderen is een van de populairste, maar ook pastel, beeldhouwen, boetseren met natuurklei en werken met verhalen en symbolische beelden, zijn heel doeltreffend. Er is voor iedereen wel een aanknopingspunt te vinden om zich in uit te leven. Vaardigheid in schilderen, kleien enz. is niet nodig. Je hoeft totaal geen kunstenaar te zijn om kunstzinnige therapie voor jou te laten werken. De meeste mensen zullen zelfs in hun dagelijkse leven weinig of niet met kunstzinnige activiteiten bezig zijn. De genezende werking ligt vooral in het proces. We werken niet naar een kunstwerk als eindresultaat. Het gaat om de ervaring, het zelfinzicht die je erdoor krijgt en het leren inzetten van jouw innerlijke scheppende kracht. Je zal ervan versteld staan welk verrassend effect dit kan hebben. Open je hart voor de verwondering!
Principes van beeldende kunsttherapie
Als Kunstzinnig therapeut werk ik met mensen van alle leeftijden en niveaus en gebruik ik een verscheidenheid aan technieken en instrumenten. Hieronder zet ik de belangrijkste principes achter deze therapie eens op een rijtje:
Principe 1 – Fantasie en cognitieve functies
Beeldende Kunsttherapie raakt onze auditieve en visuele waarnemingen en doet hierdoor een beroep op verschillende gebieden in de hersenen die verantwoordelijk zijn voor onze verbeeldingskracht en cognitieve functies. Dankzij het gebruik van creativiteit, komen er bepaalde heilzame hormonen vrij die ons een goed gevoel geven.
Principe 2 – Mindfulness
Naast de fantasierijke kant die in de kunstzinnige therapie wordt ontwikkeld, speelt mindfulness een nog belangrijkere rol. Welke artistieke activiteit je ook uitoefent, je moet hiervoor een zekere mate van concentratie, of zelfs intense concentratie, vertonen. Net als bij het mediteren, bevordert dit de verkenning van het zelfbewustzijn. Het uiteindelijke doel is dat je met je volledige bewustzijn in het nu komt.
Principe 3 – Zelfkennis
Vanaf het moment dat we een nieuw zelfbewustzijn verkennen, ervaren we onszelf anders. Er ontstaat een “nieuwe vorm van zelfkennis”. Dankzij deze kennis, nemen we onze problemen, herstel, omgeving,… ook anders waar en kunnen we ons bevrijden van begraven blokkades en terugkerende patronen. Door een nieuw, constructiever en positiever zelfbeeld kan je je eigen hulpbronnen aanspreken waarvan je je nog niet bewust was.
Principe 4 – Ontspanning en welzijn
Dit is het meest dominante principe waarvan alle andere afhangen. Kunstzinnige therapie is in de eerste plaats een discipline die zich richt op welzijn. Het bewijst dat het mogelijk is om zich goed te voelen, plezier te hebben en obstakels te overwinnen.